Þegar manndráp er ekki glæpur

Í síðustu viku var greint frá því að Ellen Bergman fyrrverandi eiginkona Ingmars Bergman vilji fá aðstoð til þess að deyja. Ellen er 87 ára gömul og hefur verið sjúklingur frá árinu 1999. Hefur heilbrigðisráðherra Svíþjóðar fengið bréf frá Ellen þar sem hún hvetur ráðherrann til þess að setja lög sem kveða á um að fólk geti fengið aðstoð við að deyja. Ráðherran ætlar sér ekki að verða við þessari ósk.

Í sömu frétt er greint frá konu nokkurri á Spáni Madeleine Z sem þjáðist af banvænum lömunarsjúkdómi en hún svipti sig lífi nýverið þar sem hún vildi ekki verða algerlega lömuð og ósjálfbjarga. Með henni voru meðlimir samtaka sem kallast "Rétturinn til að deyja með reisn".

Krafan um að fólk fái aðstoð við að binda endi á líf sitt er ekki ný og starfa samtök og hópar víða um heim sem berjast fyrir rétti einstaklinga til þess að fá aðstoð við að deyja. Einna þekktust eru án efa samtökin The Hemlock Society sem stofnuð voru 1980 af blaðamanninum Derek Humphrey. Meginkrafa þessara samtaka er sú að læknar verði ekki sóttir til saka við að aðstoða þá sem óska eftir að deyja, eða með öðrum orðum er krafist lögleiðingu líknardrápa.

Derek þessi Humphrey vakti heimsathygli árið 1991 þegar hann skrifaði bókina Final Exit sem er leiðbeiningabók fyrir þá sem vilja svipta sig lífi þar sem líknardráp er ólöglegt. Sagði hann í viðtali í Time skömmu eftir að bókin kom út að það væri hluti af góðri læknislist að að aðstoða fólk við að komast burt frá lífinu rétt eins og að komast til lífsins.

Tilvist samtaka eins og  The Hemlock Society og það sjónarmið að hver og einn skuli fá að ráða endalokum lífs síns vekur upp áleitnar spurningar, enda má telja á fingrum annarrar handar þau ríki þar sem líknardráp er lögleitt. Holland er án efa einna þekktast fyrir frjálslynda afstöðu sína í þessum efnum.

Þau sjónarmið sem einna helst togast hér á eru spurning um sjálfsákvörðunarrétt einstaklinganna. Á maður eigið líf í þeim skilningi að maður megi gera það sem maður vill svo fremi sem maður geti talist ábyrgur fyrir gjörðum sínum og svo hinsvegar er sú hætta fyrir hendi að heimild lækna til þess að fremja líknardráp kunni að verða misnotuð?

Siðfræðingurinn Peter Singer gerir málið að umtalsefni í tímaritinu Free Inquiry, hausthefti 2005 og er hann á því að reynslan frá Hollandi hafi sýnt að meint misnotkun á heimildum til líknardráps hafi ekki átt sér stað, enda þarf að fara eftir ströngum skilyrðum til þess að heimild sé fyrir líknardrápi. Hann segir jafnframt að ef reynslan frá Hollandi hefði verið slæm hefðu nágrannarnir í Belgíu ekki kosið að fara sömu leið.

Ein helsta ástæðan fyrir því að þetta mál er sjaldan rætt er væntanalega vegna þess hve fáir einstaklingar bera þann vilja fram að vilja aðstoð við að deyja. Það útilokar samt sem áður ekki að umræðan þarf að fara fram enda meginspurningin sú hver réttur einstaklinga er sem þurfa að takast á við langvinna og jafnvel sársaukafulla sjúkdóma sem smátt og smátt leiða til þess að fólk verður með öllu ósjálfbjarga. Eigum við að leyfa þeim sem geta tekið rökréttar ákvarðarnir að gera það þegar um líf eða dauða er að tefla og fá aðstoð við það?

Það er spurning sem heilbrigðisstarfsmenn og stjórnmálamenn þurfa að velta fyrir sér. 

JB

 

Athugasemdir

[Davíð Halldór Lúðvíksson (IP-tala skráð) 22.1.2007 kl. 17:10]

Stríð og aftökur eru líklegast bestu dæmin um "lögleg" manndráp, en líknardráp eru líklegast verri..

[Guðrún (IP-tala skráð) 22.1.2007 kl. 17:52]

Þegar um þjáð dýr er að ræða þá þykir það sjálfsagt og mannúðlegt að "svæfa" dýrið. Klöppum sjálfum okkur svo á öxlina yfir því hversu góð og manneskjuleg við erum. Þegar kemur að líknardrápum þá er eins og sumir sjái rautt. Eru þetta eðlileg viðhorf?

[Elín María (IP-tala skráð) 23.1.2007 kl. 12:20]

Góð grein. Mig langar bara til svara síðustu spurningunni þinni með annarri spurningu: Hvenær getur maður verið viss um að einstaklingurinn sem um ræðir sé í ástandi til að taka rökréttar ákvarðanir? Slíkt ástand er nánast ómögulegt að setja nokkrar reglur um, því það getur verið svo mismunandi eftir einstaklingum. En ég er sammála því að þessu umræða verður að fara fram.

Og að sjálfsögðu er ekkert vit í því að "svæfa" dýr og veigra sér svo við að aðstoða mennskar verur að deyja frá sárskaukanum.

[Þórhallur Halldórsson (IP-tala skráð) 23.1.2007 kl. 17:10]

Flott Jói. Þetta þarf að ræða frekar.

[Jón Valur Jensson (IP-tala skráð) 24.1.2007 kl. 13:00]

Hér er stofnað til vonds máls á Íslandi. Siðblind efnishyggja Marxista og margra sporgöngumanna þeirra er veik á þessu svellinu, svo og ýmsar "húmanískar" hreyfingar trúlausra. Siðfestustefna, hvort heldur tengd trú eða alls ótengd henni, hafnar s.k. líknardrápum. Þegar Jóhann vitnað í Peter Singer, þá viti menn og, að þar er hann ekki að vísa í hlutlausan aðila né yfirvegaðan, hlutlægan sérfræðing, heldur einn þann allra öfgakenndasta á þessu sviði, mann sem svarið hefur sig í front svokallaðrar dauðamenningar.

[Gísli Sigurðsson, 29.1.2007 kl. 17:17]

Það má nú segja að það höggvi ansi nærri því að hjálpa fólki sem er dauðvona að setja það á svokallaða líknandi meðferð. En þá er allri eiginlegri lækningu hætt en hjúkrunarlið einbeitir sér að því að  sjúklingurinn  þjáist ekki. Þetta á aðallega við um langt leidda krabbameinssjúklinga. Síðan eru önnur tilfelli þar sem lífsgæðin eru orðin hverfandi og sjúklingar eru  ósjálfbjarga um hvaðeina sem til daglegs lífs heyrir. Það eru sjálfsagt í þeim tilfellum sem þessi spurning verður áleitin hvort aðstoða eigi fólk til að yfirgefa lífið.